Biegunka u dzieci i nastolatków to częsty problem zdrowotny, który może mieć wiele przyczyn, od infekcji wirusowych po nietolerancje pokarmowe. Może powodować nie tylko dyskomfort, ale również poważne powikłania, takie jak odwodnienie. Ważne jest, aby rodzice i opiekunowie potrafili rozpoznać objawy, zrozumieli przyczyny i wiedzieli, jak postępować w przypadku wystąpienia biegunki u swoich dzieci.
Czym jest biegunka?
Biegunka to stan charakteryzujący się oddawaniem luźnego, wodnistego stolca więcej niż trzy razy w ciągu doby. W przypadku dzieci i nastolatków może ona trwać od kilku godzin do kilku dni, a czasem nawet dłużej, jeśli nie zostanie odpowiednio zdiagnozowana i leczona. Biegunka może być ostra, gdy trwa krócej niż 14 dni, lub przewlekła, jeśli utrzymuje się ponad 4 tygodnie.
Przyczyny biegunki u dzieci i nastolatków
Biegunka u dzieci i młodzieży ma wiele potencjalnych przyczyn, które można podzielić na infekcyjne i niezakaźne.
- Infekcje wirusowe i bakteryjne
- Wirusy: Najczęstszą przyczyną biegunek u dzieci są infekcje wirusowe, takie jak zakażenie rotawirusami czy norowirusami. Objawy często obejmują również gorączkę, nudności i wymioty.
- Bakterie: Zatrucia pokarmowe wywołane bakteriami, takimi jak Salmonella, Campylobacter czy Escherichia coli, mogą prowadzić do ostrej biegunki, często z domieszką krwi w stolcu.
- Pasożyty
Infekcje pasożytnicze, takie jak zakażenie Giardia lamblia, są częstą przyczyną biegunek u dzieci przebywających w przedszkolach lub miejscach o niskim poziomie higieny. - Nietolerancje i alergie pokarmowe
- Nietolerancja laktozy, związana z brakiem enzymu trawiącego laktozę, może prowadzić do wodnistych biegunek po spożyciu mleka i jego przetworów.
- Alergie pokarmowe na białko mleka krowiego, soję czy gluten mogą również powodować przewlekłe biegunki.
- Zaburzenia trawienia i wchłaniania
Choroby takie jak celiakia, w której gluten uszkadza ściany jelita cienkiego, mogą prowadzić do biegunek oraz zaburzeń wchłaniania składników odżywczych. - Zespół jelita drażliwego
U nastolatków biegunki mogą być objawem zespołu jelita drażliwego, który charakteryzuje się naprzemiennym występowaniem biegunek i zaparć oraz bólami brzucha. - Stres i czynniki emocjonalne
U dzieci i młodzieży silne emocje, stres szkolny czy napięcie rodzinne mogą powodować tzw. biegunki czynnościowe. - Antybiotyki i inne leki
Stosowanie antybiotyków może zaburzać naturalną florę bakteryjną jelit, prowadząc do biegunek. W niektórych przypadkach może dojść do rozwoju zakażenia Clostridioides difficile, co wymaga specjalistycznego leczenia. - Zatrucia pokarmowe
Spożycie żywności skażonej bakteriami lub toksynami, np. źle przechowywanego mięsa czy jajek, może prowadzić do ostrej biegunki.
Objawy biegunki u dzieci i młodzieży
Objawy biegunki u dzieci mogą być różnorodne, w zależności od przyczyny i nasilenia. Do najczęściej występujących należą:
- Luźne, wodniste stolce oddawane wielokrotnie w ciągu dnia.
- Ból brzucha i skurcze jelit.
- Nudności i wymioty.
- Gorączka, szczególnie w przypadku infekcji wirusowych lub bakteryjnych.
- Osłabienie i brak apetytu.
- Odwodnienie, objawiające się suchością w ustach, pragnieniem, zmniejszoną ilością oddawanego moczu, sennością czy drażliwością.
W cięższych przypadkach, takich jak infekcje bakteryjne, w stolcu może pojawić się krew lub śluz.
Leczenie biegunki u dzieci i młodzieży
Leczenie biegunki u dzieci zależy od jej przyczyny oraz nasilenia objawów. Najważniejsze jest zapobieganie odwodnieniu i przywracanie równowagi wodno-elektrolitowej.
- Nawodnienie
- Najważniejszym elementem leczenia biegunki jest regularne podawanie płynów. Zaleca się stosowanie doustnych płynów nawadniających, które zawierają elektrolity i glukozę.
- W przypadku łagodnej biegunki wystarczy podawanie wody, herbaty ziołowej lub lekkich bulionów. Unika się napojów gazowanych oraz soków owocowych, które mogą nasilać objawy.
- Dieta lekkostrawna
- W początkowej fazie biegunki warto wprowadzić lekkostrawne posiłki, takie jak ryż, banany, gotowane ziemniaki, marchewka czy sucharki.
- Po ustąpieniu ostrej fazy należy stopniowo wracać do normalnej diety, unikając przez pewien czas tłustych, ciężkostrawnych potraw.
- Probiotyki
- Probiotyki pomagają przywrócić równowagę flory bakteryjnej jelit, szczególnie w przypadku biegunek poantybiotykowych.
- Preparaty zawierające szczepy Lactobacillus lub Saccharomyces boulardii są szczególnie polecane w leczeniu biegunek u dzieci.
- Leki przeciwbiegunkowe
- Leki hamujące ruchy jelit nie są zalecane dla dzieci, szczególnie w przypadku biegunek infekcyjnych.
- W niektórych przypadkach lekarz może zalecić leki łagodzące objawy, np. środki absorbujące toksyny.
- Leczenie przyczynowe
- W przypadku biegunek bakteryjnych lekarz może przepisać antybiotyki, ale tylko wtedy, gdy są one konieczne.
- Zakażenia pasożytnicze wymagają stosowania odpowiednich leków przeciwpasożytniczych.
Kiedy udać się do lekarza?
W większości przypadków biegunka u dzieci ustępuje samoistnie w ciągu kilku dni. Jednak w niektórych sytuacjach konieczna jest konsultacja z lekarzem:
- Biegunka trwa dłużej niż 2-3 dni.
- W stolcu pojawia się krew, śluz lub dziecko skarży się na silny ból brzucha.
- Dziecko wykazuje objawy odwodnienia, takie jak suchość w ustach, senność, rzadkie oddawanie moczu.
- Biegunka występuje u niemowlęcia poniżej 6. miesiąca życia.
- Występują inne objawy, takie jak wysoka gorączka, wymioty lub znaczne osłabienie.
Jak zapobiegać biegunce u dzieci?
Zapobieganie biegunce u dzieci opiera się przede wszystkim na przestrzeganiu zasad higieny oraz dbaniu o zdrową dietę.
- Ucz dziecko regularnego mycia rąk, szczególnie przed jedzeniem i po skorzystaniu z toalety.
- Staraj się unikać spożywania przez dziecko niedogotowanego mięsa, jaj czy nieumytych warzyw i owoców.
- Podawaj dziecku jedzenie świeże i odpowiednio przechowywane.
- W podróżach do krajów o niskim standardzie higieny unikaj spożywania wody z kranu oraz surowych produktów.
- Upewnij się, że dziecko ma dostęp do zdrowej, zbilansowanej diety, która wspiera zdrowie układu pokarmowego.
Biegunka u dzieci i nastolatków jest częstym problemem, który w większości przypadków ma łagodny przebieg i ustępuje samoistnie. Kluczowe znaczenie ma odpowiednie nawadnianie, stosowanie lekkostrawnej diety oraz dbanie o higienę. W przypadku cięższych objawów lub przewlekłego przebiegu należy zawsze skonsultować się z lekarzem, aby wykluczyć poważniejsze przyczyny i zastosować właściwe leczenie. Dzięki odpowiedniej profilaktyce i szybkiemu reagowaniu na pierwsze objawy można skutecznie zmniejszyć ryzyko powikłań i zapewnić dziecku szybki powrót do zdrowia.
